Dibalik LEGENDA SANGKURIANG 2 (harti dina carita)

Harti dina carita nu kasungsi :

Galur carita Sangkuriang nu runtut kalayan cocog jeung

kaayaan alam Pasundan, hususna wewengkon ”Danau Purba

Bandung” karasa nyata tur hirup oge sakral. Hal ieu

ngabuktikeun kalinuhungan luluhur sunda nu nyusun

carita.

Sangkuriang asal tina kecap Sang Kuring atawa Ingsun.

Gubragna Sangkuriang ka dunya hasil kawin si Tumang

jeung Dayang Sumbi ku alatan taropong murag. Taropong

hartina toropong nyaeta alat pikeun nempo sangkan

leuwih talilti, eces tur museur. Tumang teh

mangrupakeun anjing hideung tapi bangus jeung buntutna

koneng. Dumasar kana simbul-simbol warna dina palsapah

kasundaan, hideung perlambang bumi/lemah nu ngabogaan

sifat kateguhan, katetepan, pengkuh, sedengkeun Koneng

ngalambangkeun angin sifatna kadunyaan. Jadi tina

wujud Tumang ngandung harti ieu carita perkara dunya

jeung nu nuturkeun/turun ka dunya (manusa) nu

mangrupakeun katetepan ti nu Maha Kawasa.

”Tumang”

tina basa kawi hartina hawu atawa dapuran seuneu anu

oge ngandung maksud hawa napsu, sedengkeun ,

”dayang”

nyaeta sebutan keur awewe, harti lianna asal tina

kecap dangiang/dahyang nu hartina bangsa lelembut

atawa halus. Dayang bisa oge dihartikeun asal tina

kecap dang (= dangdang) jeung hyang (= suci = dewa).

Sumbi nyaeta seuseukeutna katimang (sing seukeut nya

nimang), sedengkeun upama dipenggel ngandung harti

wujud diri (sum = sumsum = acining; bi = awewe = ibu

pertiwi = bumi).

Jadi Dayang Sumbi ngandung harti = sing

seukeut tinimangan, kudu lantip dina nyungsi harti

ngaguar rasa kanyahokeun sing taliti yen wujud diri

teh hakekatna suci nu asal tina acining ibu

pertiwi/bumi nu kaancikan ku napsu (Dayang Sumbi kawin

ka si Tumang).

Palebah dieu nyata kalinuhungan luluhur urang Sunda

dina milih kecap pikeun ngalarapkeun pasangan hawa

napsu jeung wujud waruga, oge bisa luyu jeung harti

lian nu masangkeun harti hawu jeung dangdang.

Dayang Sumbi tetep geulis awet jaya, upama disungsi

bakal nganyatakeun yen ti jaman ayana manusa di dunya

tepi kaayeuna wujud diri manusa teh tetep geulis,

pantes teu robah strukturna, manusa teu bisa nyieun

wujud, sok sanajan tepi ka wujud geus pareot, ilaharna

teu aya manusa nu hayang ninggalkeun warugana, malahan

tetep dipikacinta dipikaasih, ku kuringna

Dina palsapah/kapercayaan Sunda netelakeun yen Sang

Kuring atawa Ingsun lain sifat ragawi/lahir, oge lain

sifat rohani/batin, tapi anu dilahiran jeung

dibatinan.

Ingsun (kuring) mangrupakeun dat suci nu

asal ti Gusti Nu Maha Suci nu sapanjang di alam dunya

ngancik dina wujud manusa sakuringna-sakuring na.

Gumelarna ingsun ka dunya ngaliwatan cukang lantaran

indung bapa nu dina carita ngaliwatan indung nu ngaran

Dayang Sumbi sarta bapa nu ngaran Tumang.

Di dunya Ingsun ngancik dina wujud waruga/diri nu asal tina

acining/ saripati dunya (dayang Sumbi), kulantaran

kitu hawa napsu salawasna marengan Sangkuriang (Tumang

sok ngintil marengan). Mun teu aya hawa napsu nu

marengan raga, tinangtu moal aya kahirupan di dunya

jeung moal aya ingsun nu gumelar ka dunya.

Kusabab eta,

waktu si Tumang di paehan Dayang Sumbi kacida benduna,

nu hartina lamun hawa napsu dipaehan tangtu

kapentingan raga kaluli-luli nu balukarna bakal

leungit kahirupan manusa di dunya (sawang kumaha

balukarna mun sarupaning napsu dahar/nginum, napsu

gawe, napsu birahi, napsu pikeun ningkatkeun diri

jeung napsu-napsu lianna dipaehan, tinangtu kahirupan

di dunya bakal punah), matak dina elmu Sunda mah teu

aya ajaran pikeun maehan napsu, ngan tangtu kudu

dikadalikeun, manusa sunda teu meunang ngasingkeun

diri ninggalkeun urusan dunya.

Hirup ingsun di dunya kudu ngabogaan elmu hasil ngasah

jeung olah pikir dina uteukna nu mancar dina gawe nu

rancage, nu dina carita disimbulkeun sirah Sangkuriang

ditakol ku sinduk tepi ka pitak.

Sangkuriang maksa hayang kawin ka Dayang Sumbi

ngandung harti, yen kulantaran Ingsun asal ti Gusti nu

hakekatna suci, tinangtu ngabogaan rasa jeung

tanggungjawab pikeun nyalametkeun diri/waruga asal ti

dunya nu diancikanana sangkan salamet kukuh mituhu teu

ingkar tina papagon kamanusaan, ku cara

ngamanunggalkeun kuring jeung kurungna dina hiji

parahu nu sahaluan sapanjang ngumbara ngalakonan

kahirupan di dunya (parahu pikeun lalayaran di

talaga).

Dina ngalaksanakeun gawena, Sangkuriang dibantu ku

Guriang Tujuh (= Guru hyang tujuh), maksudna tujuh

pangawasa suci nu asal ti Gusti nu ngancik dina diri

manusa, nyaeta : pangawasa/gerak- langkah,

pangersa/kadaek, hirup, pangrungu/denge, awas,

pangandika/ ucap, pangangseu/ambeu, nu jadi guru jati

manusa pikeun nganyahokeun, ngarasakeun, nyaksikeun

kaayaan dunya jeung pangeusina, lain cenah lain beja

estuning dirasakeun ku sorangan sakuringna-sakuring na.

Pon kitu deui digunakeun pikeun ngalalakon kahirupan

di dunya jeung ngudag kahayang/cita- cita sarta

ningkateun harkat jeung martabat dirina.

Boeh rarang dibeberkeun jeung dikelebetkeun dicaangan

obor, nyimbulkeun akal pikiran nu dicaangan ku

elmu/katerang/ kanyaho nu ditembrakkeun/ dikibarkeun

atawa diwujudkeun dina kahirupan (gawe akal pikiran).

Lisung tutunggulan nyimbulkeun napsu nu ngagolak (gawe

rasa/napsu), sedengkeun hayam jago pating kongkorongok

ngalambangkeun kasombongan jeung katakaburan, nepak

dada ngarasa ieu aing jago. Elmu spiritual Sunda

ngajentrekeun yen aya tilu unsur dina diri manusa nu

bisa ngawasa kana pamarentahan diri, nyaeta kakuatan

akal/pikiran, kakuatan rasa/napsu, jeung kakuatan jati

ingsun. Dina perkara ieu ingsun kudu bisa ngadalikeun

akal-pikiran jeung rasa/napsu (ingsun jadi

supir/nahoda) . Lamun akal pikiran jeung rasa napsu

geus miheulaan ingsun (Sangkuriang kabeurangan

lantaran boeh dioboran jeung lisung tutunggulan nu

terusna kongkorongok) , tangtu kuring jeung kurung teu

bisa kawin (teu bisa manunggal), balukarna hirup

manusa lir ibarat parahu nangkub (Tangkubanparahu) teu

bisa dipake ngalakonan kahirupan di dunya (lalayaran

di talaga) nu didumasaran ku ajen luhung kamanusaan

jeung kasucian, tungtungna ngan bati hanjelu kaduhung

sagede gunung ibarat tunggul (Bukittunggul) , hate

nalangsa ngarangrangan ngarasa hirup euweuh ajen

(Burangrang) . Tapi sok sanajan batal kawin, ku

lantaran ngarasa boga kawajiban salila gumelar di

dunya, Ingsun (kuring) teu weleh ngudag-ngudag supaya

kurung bisa dikawin, nu kadangkala deukeut, kadang

jauh (Sangkuriang ngudag-ngudag Dayang Sumbi) 

...................

hanca ***

sumangga lajengkeun

Rahayu